Hoe staat de journalistiek ervoor in 2022?
Vijf inzichten uit het Digital News Report van dit jaar
Welkom bij mijn nieuwsbrief Over Morgen. Een nieuwsbrief waarin ik iedere twee weken in ga op ontwikkelingen en innovatie in de regionale journalistiek.
Vorige week kwam het Digital News Report van het Reuters Institute uit. Een jaarlijks rapport over de stand van de journalistiek wereldwijd waar sinds een aantal jaren ook een meer op Nederland toegespitste versie van wordt gemaakt door het Commissariaat van de Media. Een interessant rapport, want je kan er in teruglezen hoe mediagebruik verandert. In deze nieuwsbrief vijf inzichten.
Maar voordat we verdergaan, eerst even dit: Over Morgen gaat na deze aflevering op zomerstop. De nieuwsbrief verschijnt de komende weken niet en is op 30 augustus weer terug. Ik ga eerst op vakantie en de weken daarna gebruiken om na te denken over de koers en inhoud van Over Morgen. Heb je suggesties? Voel je altijd vrij ze te delen.
En dan nu door naar het lijstje.
1. Steeds minder jongeren interesseren zich voor nieuws
Nederlanders zijn bovenmatig geïnteresseerd in nieuws. Alleen in Noorwegen volgen nog meer mensen het nieuws op de voet dan hier. In Noordwest-Europa is de interesse in nieuws sowieso hoog. Dat hangt samen met het feit dat we in relatief egalitaire, welvarende en goedopgeleide samenlevingen wonen. In Nederland is slechts 8 procent niet of nauwelijks geïnteresseerd in nieuws, in een sociaal-economisch veel gespletener land als Frankrijk of de Verenigde Staten is dat 19 procent.
Toch zie je ook in Nederland een kentering. In 2020 lag het aantal mensen dat niet of nauwelijks geïnteresseerd was in nieuws nog op 5 procent. En dat percentage zal waarschijnlijk alleen maar stijgen als je kijkt naar de cijfers onder jongeren. Van de voor het rapport ondervraagde mensen van 18 tot 24 jaar oud gaf in 2020 10 procent aan niet of nauwelijks in nieuws geïnteresseerd te zijn. Nu is dat verdubbeld naar 20 procent.
De onderzoekers noemen als mogelijke verklaring een afkeer onder jongeren van nieuws over corona en politiek. Ze zijn na twee jaar te vaak teleurgesteld door nieuwe lockdowns en politieke schandalen en sluiten zich er liever voor af. Het zou een verklaring kunnen zijn. Maar misschien is nieuws, zoals de meeste media het brengen, voor jongeren ook gewoon niet aansprekend genoeg? En zouden we moeten zoeken naar andere vertelvormen, zoals ik onlangs in een eerdere nieuwsbrief betoogde:
2. Het is moeilijk de vinger te leggen op thema’s die spelen onder jongeren
Dit inzicht ligt een beetje in het verlengde van dat hierboven. De onderzoekers hebben ook gevraagd in wat voor thema’s mensen geïnteresseerd zijn. Een interessant deel van het onderzoek want het legt een bom onder een aantal aannames over belangrijke thema’s voor jongeren.
Zo keek ik afgelopen half jaar met studenten van NHL Stenden naar nieuwsbehoeften onder jongeren. Uit het onderzoek van de studenten kwam dat deze doelgroep een sterke voorkeur heeft voor nieuws dat met een kwinkslag gebracht wordt. Met als bekendste voorbeeld Arjen Lubach. Hij laat je lachen maar ondertussen heb je aan het einde van het item ook het nodige geleerd.
Opvallend is dan ook in het rapport dat jongeren juist zeggen daar helemaal niet zo op aan te slaan. 35 procent van de ondervraagden tussen de 18 en 24 geeft aan interesse te hebben in ‘grappig nieuws’ waaronder de onderzoekers onder meer satire scharen. Met 1 op de 3 is dat natuurlijk best veel maar het is lager dan het gemiddelde van 38 procent. Dit genre is eigenlijk vooral populair onder oudere millennials tussen de 35 en 44. Van hen zegt 42 procent hier veel interesse in te hebben. Allemaal opgegroeid met de Daily Show van Jon Stewart natuurlijk.
Een ander veel genoemd kenmerk van Gen Z (de huidige begin twintigers) is dat ze heel erg geëngageerd zijn. Ze zijn begaan met het klimaat en met sociale rechtvaardigheid (LHBTIQ+-rechten bijvoorbeeld). Maar gevraagd naar interesse in nieuws over die onderwerpen bungelen ze onderaan. Klimaat boeit 1 op de 4, sociale rechtvaardigheid 1 op de 5. Het bijzondere is dat jongere millennials (25 tot 34) hier juist wel weer ontzettend op aanslaan. En nieuws over het klimaat? Dat kan op veel interesse rekenen van oudere generaties.
3. Als je oud bent, lees je graag regionaal nieuws
Een opsteker voor regionale media als het gaat om interesse in nieuws. Bij alle generaties staat dat onderwerp namelijk bovenaan. Maar wat wel opvalt: hoe ouder mensen worden, hoe interessanter ze dit onderwerp gaan vinden. Van de 55-plussers in het onderzoek zegt maar liefst 75 procent interesse te hebben in nieuws uit eigen buurt, stad of regio. Bij de groep daaronder (45 tot 54) is het 71 procent.
Daarna maakt het aantal geïnteresseerden een duikvlucht. Onder millennials is nog maar de helft geïnteresseerd in nieuws uit de eigen omgeving. Onder jongeren daalt het zelfs naar 44 procent. Ook al kent dit onderwerp onder hen wel de meeste interesse.
Het roept wel vragen op over de te varen koers voor regionale media. Als je weet dat het overgrote deel van je publiek boven de 50 is, zou je dan ook niet vooral op hun wensen in moeten spelen? Onderwerpen vanuit hun belevingswereld aan moeten vliegen? En is het dan misschien ook niet zo zorgelijk als je abonneebestand behoorlijk grijs is?
Misschien wel. Maar kan je er op gokken dat als mensen ouder worden, ze automatisch instromen bij jouw product? Of zal je toch naar manieren moeten zoeken om vooral die groep millennials ook al aan je te gaan binden?
Ook interessant: ouderen zijn trouwer aan nieuwsmerken. Oudere nieuwsconsumenten beperken zich gemiddeld tot 2 verschillende nieuwsbronnen. Jongeren halen daarentegen hun nieuws op veel meer plekken. Dat maakt hen ook een stuk moeilijker te binden met bijvoorbeeld een premium-abonnement.
4. Social media-gebruik neemt niet toe maar verschuift wel
Nog zo’n aanname: we gebruiken met z’n alleen veel meer social media en halen daar ook steeds meer van ons nieuws vandaan. Niet dus. Het is een stabiliserende lijn als je kijkt naar het mediagebruik van de voor het rapport ondervraagde mensen.
In dat mediagebruik zie je een aantal trends die al langer lopen: minder gebruik van print (kranten en tijdschriften) en televisie, een stabiele lijn voor radio en een opgaande lijn voor online. En het social media-gebruik blijft daarbij dus stabiel. Ongeveer de helft van de mensen haalt daar zijn nieuws vandaan. Wat wel interessant is, is dat je binnen het gebruik van social media verschuivingen ziet. Het gebruik van Facebook is al een aantal jaren heel langzaam aan het afkalven en Twitter blijft redelijk marginaal. Het gebruik van Instagram maakt echter wel sprongen, net als TikTok. Elger van der Wel wees in zijn laatste nieuwsbrief daar ook al op, vooral TikTok is een medium om rekening mee te gaan houden.
Voor nieuwsmedia moet daar ook een waarschuwing inzitten. Zet nu ook al in op opkomende social media en blijf niet te lang vasthouden aan wat de afgelopen jaren zo goed werkte. Ja, een Facebook-bericht stuwt je bezoekcijfers lekker op. Maar hoe lang nog?
Over de kansen van TikTok ging mijn vorige nieuwsbrief:
5. Veel mensen worden neerslachtig van nieuws
In de berichtgeving over het rapport in de media werd dit onderdeel er veelvuldig uitgepikt. Het aantal mensen dat nieuws actief mijdt is groeiende. Voor een deel heeft dat ermee te maken dat ze geen interesse hebben in nieuws, en dan vooral over politiek en corona, (zie nummer 1) maar er is ook een groot aantal mensen dat aangeeft negatieve gevoelens te krijgen van nieuws.
Die groep is met 29 procent best groot. Wellicht is die nu zelfs nog groter want de enquetes voor het rapport zijn afgenomen voordat de oorlog in Oekraïne begon.
Nieuwsmedia zullen iets met dit gegeven moeten. Het raakt namelijk ook het hart van de journalistiek. Nieuws is dat wat afwijkt. En dat wat afwijkt, is eigenlijk altijd iets negatiefs. Een minister die zijn werk goed doet, dat verkoopt geen kranten. Maar als hij er een grote bende van maakt, er koppen moeten rollen, ja, dan schieten de cijfers wel omhoog. De grootste crises van de afgelopen jaren (de verkiezing van Donald Trump, de coronapandemie, de oorlog in Oekraïne) ze waren allemaal ontzettend goed voor de abonneebestanden van alle media. Maar misschien dat het veel mensen ook wel murw gebeukt heeft, zoals Ezra Eeman in zijn nieuwsbrief opmerkt: ,,It seems the Covid bump has given way to a New Normal slump.’’
Wellicht. Het gevoel dat nieuws te negatief is, is al veel langer een ding. Maar een oplossing is niet zo maar gevonden. Initiatieven om positief nieuws te brengen sterven vaak al snel weer in schoonheid. De Correspondent maakte tien jaar geleden nog wel furore met constructieve journalistiek, niet kijken naar problemen maar oplossingen, maar lijkt ondertussen ook aan kracht te hebben verloren. Misschien is het tijd om eens goed na te denken over hoe we met journalistiek meer positieve verhalen kunnen maken.
Lijkt mij een prima idee om te doen deze zomer.
Vond je deze nieuwsbrief interessant? Abonneer je dan. En stuur hem vooral ook door! En wil je eens doorpraten over nieuwsgebruik of innovatie in de journalistiek? Laat het me vooral weten door deze mail te beantwoorden.
Dit was de negentiende editie van Over Morgen. De vorige edities gemist? Hieronder de links naar de vijf meest recente: