Waarom we nog steeds schrijven alsof het 1900 is
En hoe je ook met tekst online nieuwe vertelvormen kan vinden
Beste lezer,
Welkom bij mijn nieuwsbrief Over Morgen. Een nieuwsbrief waarin ik iedere twee weken in ga op ontwikkelingen en innovatie in de regionale journalistiek.
Deze editie van Over Morgen vormt een tweeluik met de vorige. In die nieuwsbrief ging ik in op nieuwe vertelvormen in video met als voorbeeld de explainers van Ros Atkins van de BBC. Hij gooide oude televisiewetten de deur uit, keek naar wat werkt op social media en bedacht zo een aanstekelijke nieuwe vorm waarmee hij ook een jonger publiek bereikt.
In diezelfde nieuwsbrief wilde ik aanvankelijk ook ingaan op nieuwe vertelvormen in tekst. Maar omwille van de lengte heb ik het uiteindelijk toch maar in twee delen geknipt.
Een overblijfsel uit 1900
De meeste lezers valt het waarschijnlijk niet op, maar nieuwsberichten hebben eigenlijk altijd dezelfde opbouw. Ze beginnen met het belangrijkste nieuwsfeit en gaan van daar verder met uitleg en context. In principe zou je met het lezen van de eerste vier of vijf regels compleet op de hoogte moeten zijn. Die vorm heet de ‘omgekeerde piramide’ (of inverted pyramid in het Engels) en verwijst naar hoe de belangrijkste nieuwsfeiten in het stuk staan: voor het overgrote deel bovenin, waar de omgekeerde pyramide het dikst is, en nauwelijks meer op het dunste punt onderin.
Die vorm kwam ongeveer gelijktijdig op met de moderne krant van rond 1900 en is vooral ingegeven door pragmatisme. Voor eindredacteuren was het makkelijker om een verhaal in te korten als ze gewoon vanaf beneden konden beginnen te snijden. In jargon wordt het ook wel ‘oprolbaar schrijven’ genoemd.
Nieuwsberichten hebben daarnaast korte alinea’s van vaak drie of vier niet al te lange zinnen. Ook dat is een overblijfsel uit 1900. In een tijd dat verhalen doorgestuurd moesten worden via de telegraaf was de ruimte beperkt. Verslaggevers stuurden iedere alinea als kort bericht.
In 1900 was dat allemaal ontzettend logisch. En in de decennia erna zijn we gewend geraakt aan deze stijl. Een nieuwsbericht niet zo opschrijven doet chefs en eindredacteuren zelfs verzuchten: ,,Mooi verhaal maar het nieuws staat in de laatste alinea. Kijk er nog eens naar.’’ En toch. Het is nu 2022, de telegraaf is een museumstuk en papier verliest razend snel terrein aan online. Moeten we die vorm niet toch eens tegen het licht gaan houden? Want is dit echt de beste manier om een verhaal te vertellen?
Ontoegankelijk voor nieuw publiek
De omgekeerde piramide heeft zo zijn voordelen. Het leest makkelijk en het schrijft makkelijk. Maar tegelijkertijd is het eigenlijk ook een heel ontoegankelijke vorm voor een groot deel van het publiek. Je hebt bijvoorbeeld heel veel voorkennis van een onderwerp nodig om zo’n bericht goed te kunnen lezen en te begrijpen waarom iets belangrijk is en waarom niet. En eerlijk is eerlijk, het leest makkelijk weg maar heel vermakelijk zijn nieuwsberichten eigenlijk nooit.
Onderzoekers in Engeland keken daarom naar hoe je nieuws anders op kunt schrijven en of je daar een jongere doelgroep beter mee bereikt. Ze zetten daarbij de omgekeerde piramide tegenover meer verhalende vormen en legden die voor aan het publiek.
Uit de interviews destilleerden ze vijf belangrijke punten waarop verhalen beter aan kunnen sluiten bij de wensen van het publiek:
Meer verhalend. Veel geïnterviewden vonden traditionele nieuwsberichten niet interessant opgeschreven. Ze zien het liever gegoten in een verhaal. Volgens een in het onderzoek aangehaalde antropoloog is dat heel goed te verklaren door hoe mensen van oudsher informatie aan elkaar over dragen: door verhalen aan elkaar te vertellen (en niet door kort de belangrijkste feiten op te lepelen).
Andere inhoud. Nieuws richt zich vaak op de politieke en economische kant van de zaak. Slechts zelden gaat het over wat het betekent voor de lezer. Terwijl veel lezers juist dat willen weten.
Meer context. Een klassieke valkuil voor journalisten die veel weten van een onderwerp, is veronderstellen dat hun lezers dat ook doen. Voor de lezer worden nieuwsberichten daardoor soms bijzonder ingewikkeld omdat ze niet goed weten waarom iets nou eigenlijk belangrijk is of wat eraan voorafging.
Eigenaarschap. Nieuwsberichten kauwen de lezer voor wat belangrijk is en wat niet. Voor lezers voelt dat soms ook wel ongemakkelijk want zij willen misschien juist wel andere dingen weten dan verteld wordt. Of zelf op zoek naar meer. Nieuwsberichten zijn niet heel goed in het bevredigen van iemands nieuwsgierigheid.
Toon. De onderzoekers kregen van veel geïnterviewden terug dat ze vinden dat nieuws te zakelijk verteld wordt. Het mag allemaal wel wat losser. Met een beetje humor het liefst.
Prototypes van andere verhalen
Voor het onderzoek schreven de onderzoekers een traditioneel nieuwsbericht van de BBC over een nieuw aan te leggen hogesnelheidslijn op verschillende manieren op:
Als een uitlegverhaal dat de lezer meer context geeft en een groter gevoel van eigenaarschap:
Als een lopend verhaal:
Als een uitlegvideo in de stijl van de Daily Show om te kijken naar wat een andere toon met het verhaal doet:
En als tijdlijn om een nieuwsbericht in een bredere context te plaatsen:
En de conclusie?
Van de prototypes die de onderzoekers maakten scoorde niet elke vorm even goed. Maar toch viel een ding op. Ze deden het onder de bijna 1300 respondenten van verschillende leeftijden eigenlijk allemaal op verschillende fronten beter dan het originele nieuwsbericht. Het originele bericht kostte bovendien de meeste tijd om te lezen.
Wat mij in de data vooral opvalt, is hoe goed het uitlegverhaal scoort. Op bijna alle fronten die de onderzoekers onderzochten (onder meer hoe geïnformeerd, vermakelijk en interessant lezers de stukken vonden) scoort deze vorm het (bijna) hoogst. Terwijl de uitlegvideo het publiek juist beter bij het onderwerp wist te betrekken dan de andere vormen. (En een tijdlijn, daar vinden blijkbaar veel mensen niet zo veel aan.)
Alleen nog maar uitlegverhalen dan?
De onderzoekers waarschuwen in hun onderzoek voor al te voorbarige conclusies. Meer onderzoek naar ideale vertelvormen is nodig. En de omgekeerde piramide heeft echt wel zijn voordelen. Maar wie zijn publiek echt goed wil bereiken, doet er goed aan regelmatig na te denken over de vorm. Is een nieuwsbericht echt de beste manier om dit verhaal te vertellen? Of begrijpt mijn lezer het pas echt als ik hem meeneem in een verhaal of wel duidelijk ook de context meegeef waarin dit alles speelt.
Verhalen worden er beter van. Zelf vind ik de stijl van Axios daarom ook zo goed. Elk verhaal bouwen ze op rond vragen die de lezer heeft bij een onderwerp. Standaard onderdeel: ‘why does this matter?’ (waarom is dit belangrijk). En dat is de belangrijkste vraag van allemaal als je een gewone lezer bent.
Alles hierboven geldt niet alleen voor jonge lezers overigens. Wat ik misschien nog wel het meest opmerkelijke in het hele onderzoek vindt is het volgende: Uitlegverhalen scoren heel goed bij een jongere doelgroep. Maar op nummer twee? Daar staan de 55+-ers. Ga je hier echt mee aan de slag, dan bereik je als krant dus en een nieuwe doelgroep en je bedient je huidige doelgroep optimaal.
Vond je deze nieuwsbrief interessant? Abonneer je dan. En stuur hem vooral ook door! En wil je eens doorpraten over nieuwsgebruik of innovatie in de journalistiek? Laat het me vooral weten door deze mail te beantwoorden.
Dit was de zeventiende editie van Over Morgen. De vorige edities gemist? Hieronder de links naar de vijf meest recente: